Verwonder je over het grote en het verre boven je hoofd. Droom weg bij het onbekende. Maak het vertrouwd aan jezelf
Relativeer ‘het zijn’ hier op Aarde. Wat weten we zeker?
Actualiteit
Lees meer over de laatste ontdekkingen.
Bij elke actualiteit staat een van de volgende basis kennisniveaus vermeldt. Klik hier voor meer uitleg over de kennisniveaus. Waartoe behoor jij?
HOT: 11AUG2024|SpaceX StarShip ‘lancering 5’ gaat ‘super heavy’ booster uit de lucht vangen 28AUG2024|Voor het eerst een gasschijf om een ster gevonden bij een ander sterrenstelsel 13SEP2024|SpaceX: Toeristen testen ruimtepak en capsule zonder sluis 05OCT2024|Open dag KNMI
LInk naar:Meteorologie
Meteorologie
Het weer is niet voorspelbaar. Daardoor heet het de weersverwachting en creëert het een gevoelskader zoals: “Half bewolkt met hier en daar een bui”. Op andere werelden buiten de Aarde is het weer onvergelijkbaar.
LInk naar:Planeetonderzoek
Planeetonderzoek
Is de Aarde uniek in vergelijk tot andere werelden in het het zonnestelsel en de rest van het universum?
LInk naar:Astrofysica
Astrofysica
Is de Zon stabiel genoeg voor ons voortbestaan? Wat leren we daarover van de andere sterren?
LInk naar:Astrobiologie
Astrobiologie
Wat is leven? Zijn wij uniek hier op Aarde? Wat is de kans dat leven kan ontstaan uit materie?
Webinars
De aangeboden lezingen geven op een gestructureerde wijze een goed inzicht in minder toegankelijk wetenschappelijke onderwerpen. Het geeft, waar van belang, ook niet ‘mainstream’ inzichten, en stof tot nadenken voor jezelf. De webinars zijn via een weblink thuis te volgen.
Tip: Stuur je ’30 minuten webinar’ voorstel via het contactformulier.
do 24 Okt 2024, aanvang 20:00 - Pluto, de fascinerende ex-planeet (30 minuten Webinar)
Organisator: Rob Walrecht Productions
Spreker: Rob Walrecht
Pluto was altijd al een vreemde eend in de bijt, als planeet. Hij is veel kleiner dan de maan; heeft een langgerekte baan die hem van 4,5 miljard tot 7,5 miljard km van de zon brengt, geheel in de Kuipergordel. En die baan is ook nog eens 17º geheld en geheel bepaald door de ijsreus Neptunus. Pluto is niet voor niets tegenwoordig een dwergplaneet.
Lees meer om je vooraf aan te melden
wo 6 Nov 2024, aanvang 20:00 - Waarnemen van het Internationale Ruimtestation (30 minuten Webinar)
Organisator: ImagineAbove
Spreker: Robert de Jong
Het Internationale Ruimtestation is veelvuldig te zien in de lage landen. Je hoeft alleen te weten wanneer dat gebeurt. Het is als een heel helder bewegende ‘ster’ aan de nachthemel te zien.
Lees meer om je vooraf aan te melden
wo 11 Dec 2024, aanvang 20:00 - Vorming van complexe en organische moleculen in de ruimte (30 minuten Webinar)
Organisator: ImagineAbove
Spreker: Martijn van Gelder (Universiteit Leiden)
Omschrijving: Op de aarde kunnen we goed zien hoe complex moleculen kunnen worden met als bekendste voorbeelden DNA en eiwitten. Maar waar is het eigenlijk allemaal begonnen? Hoe complex kunnen moleculen in de ruimte worden voordat er een planeet is gevormd?
Lees meer om je vooraf aan te melden
Bekijk een of meer ’30 minuten Webinars’ in het archief voor het eerst of opnieuw.
Meteorologie
30 minuten Webinars:
Optische verschijnselen in de dampkring
- Als de Zon zich laat zien en het is niet geheel onbewolkt, dan moet je eens opletten wat je allemaal in de dampkring met je ogen kunt zien. De regenboog is het mooiste en meest bekende voorbeeld van zo’n optisch verschijnsel, maar er zijn er veel meer. Heb daar weet van. Wordt er alert op, en ga het meemaken, meer dan nu.
- Met je ogen kun je komende zomer met gemak de regenboog en de zonsondergang bekijken. Maar dat geldt net zo goed voor het gouden en blauwe uur en de bijbogen links en rechts van de Zon. Minder vaak komen de zonnezuil voor. En wie weet zie je ook nog de groene flits, het heiligenschijn en de kleine kring / halo om de Zon.
Planeetonderzoek
30 minuten Webinars:
De samenhang tussen de werelden in het zonnestelsel
- Het zonnestelsel wordt veelal uitgelegd aan de hangt van een opsomming van feiten per planeet. In deze webinar wordt juist de planeten en de manen ingedeeld in types. Hierdoor ontstaat er meer inzicht over de ontstaansgeschiedenis van het zonnestelsel.
- Het noorderlicht is eens in de 11 jaar meer dan normaal te bewonderen, en dat is het geval in 2024. Wat is dit voor verschijnsel? Geef me eens wat praktische tips om dit met mijn mobiel te fotograferen. Om te beginnen kun je je natuurlijk aanmelden bij het Noorderlicht 2024 WhatsAPP kanaal. Krijg een melding als het binnen uren gaat gebeuren.
Astrofysica
30 minuten Webinars:
- De supernova is niet een nieuwe ster, zoals we vroeger dachten, maar een stervende ster die in een voor mensen onbevattelijk grote explosie tijdelijk extreem veel licht geeft. De lichtkracht is in een paar dagen tijd 100 miljard keer de lichtkracht van onze Zon. Ontdek de oorzaak van deze explosie. Begrijp het hele proces van het begin tot het einde waarbij er uiteindelijk een supernovarestant (SNR) ontstaat en te zien is. Waar kun je met een telescoop mooie voorbeelden van supernovarestanten terug vinden. In het centrum van de SNR ontstaat een nazaat van de oorspronkelijke ster: de neutronenster, of een stellair zwart gat.
- Sterren lijken menselijk bezien onveranderlijk aan de nachthemel te staan. Toch kent elke ster een wordingsgeschiedenis en een toekomst. Waaruit bestaat dit proces? Hoe weten we dat?
De geplande helderheidstoename van T CrB
- Sterren zijn niet altijd even helder. Zo kondigen astronomen aan dat de ster T Coronae Borealis (T CrB) in het zomersterrenbeeld Noorderkroon hoog aan de hemel voor september ineens zichtbaar wordt voor het blote oog. De ster wordt zo helder als de poolster. Dat gebeurt eens in de 80 jaar. Ook dit keer hebben de astronomen al weer de voortekenen gemeten. Het kondigt zich aan. Wil je een keer ervaren dat sterren niet altijd even helder zijn, dan is T CrB in 2024 je kans. Ontdek hoe dit sterrenbeeld er nu uit ziet en bekijk het opnieuw (of maak een foto) als het gebeurd is. Hoor welke ervaringen er de afgelopen eeuwen waren met deze ster. Dat betreft de mythologie maar ook de plotselingen helderheidsveranderingen. Begrijp wat er bij die ster op 3000 lichtjaar afstand gebeurt.
- Ga het zien nadat je een alert kreeg vanuit het het Waarnemen (ImagineAbove) WhatsAPP kanaal.
De punt symmetrische hete gasbol
- De Zon staat voor jou aan de hemel en hoe meer hoe beter. Zeker in de zomer wil je daar buiten van genieten, maar wat is nu precies de Zon. De Zon is heet. Je mag er niet zomaar in kijken want dat is gevaarlijk voor je ogen, behalve bij de horizon dan. OK, de Zon is van gas, maar waardoor blijft dat gas bij elkaar. Gas gaat toch alle kanten op?
- De Zon is een bijna perfecte gasbol; vergelijkbaar met een bal. Een bal is puntsymmetrisch. De bal ziet er aan de linkerkant hetzelfde uit als de rechterkant en de boven en onder en achterkant. Dat klopt alleen niet bij dat kleine ventiel. Dat is ook zo bij de Zon. De werking van de zwaartekracht van buiten naar binnen, en de kernfusie van binnen naar buiten zijn de oorzaak van die puntsymmetrie. Zolang er voldoende brandstof is in de Zon, gaat deze kernfusie maar door voor ons. De Zon is stabiel en gelukkig maar.
- Toch heeft de Zon ook eigenschappen die niet puntsymmetrisch zijn. De zonnevlekken, maar ook de asrotatie zijn daar voorbeelden van. Dat moet dan een andere oorzaak hebben. Het duurt ongeveer 100.000 jaar voordat de warmte die de Zon in het centrum / de kern maakt, op de Aarde aankomt.
Van zonsexplosie tot noorderlicht
- Tussen de explosies op het zonsoppervlak en de effecten die daarvan optreden op de Aarde zit het ruimteweer. Dat ruimteweer bepaald de risico’s op uitval van elektronica in satellieten; jouw navigatiesysteem (lees GPS), maar zelfs ook een complete energiecentrale. En ja het kan ook poollicht geven. Ook het KNMI houdt zich hiermee bezig in opdracht van de overheid. Ruimteweer is nog complexere materie dan de weersvoorspelling hier op Aarde zelf.
- De kans op explosies op de Zon is afhankelijk van de zonnecyclus. In een periode dat de Zon rustig is, komen grote explosies die het ruimteweer bepalen niet veel voor. Maar in de eerst twee weken van mei 2024 waren er diversen per dag.
- Dat ruimteweer wordt verder bepaald door het type explosie. Het is uit te rekenen of, en zo ja, wanneer die explosies aankomen. Soms zijn er diverse explosies na elkaar die gezamenlijk bij de Aarde aankomen en een gezamenlijk vergroot effect op de Aarde krijgen.
- Kijk m.b.v. een Android APP wat voor weer het wordt op de Aarde.
- De binnenkant van de Zon is mateloos complexe materie. Het is er super heet, waardoor het gas zich gedraagt als een plasma. Dat is een gas van geladen deeltjes. Met name in de convectiezone en de fotosfeer van de Zon is dit de bron van zonsexplosies als gevolg van de gasstromen die verward raken met het magneetveld van de Zon.
- Je kunt niet onder de fotosfeer van de Zon kijken. Alles wat we weten van de binnenkant van de Zon is gebaseerd op computermodellen; het waarnemen van neutrino’s uit de kern van de Zon, en uit de wetenchap van de helioseismologie.
- Tip: De ‘Summer school’: De puntsymmetrische hete gasbol is verplichte voorkennis die je op zak moet hebben. Het verhaal over de grote zonnevlekkengroepen geven frequenter poollicht begrijp je bijna helemaal.
- De Zon heeft een cyclus van 22 jaar (2 x 11). Aan het einde van het jaar 2024 zit de Zon weer op het maximum, waardoor er veel meer zonnevlekken, zonnevlekkengroepen en zonsexplosies zijn dan tijdens het zonnevlekkenminimum wat daar tussenin valt. Wat weten we wel van de bron van deze zonnecyclus.
Waarnemen van de veranderlijke ster Algol (zichtbaar in het najaar en de winter)
- Er zijn honderden sterren die niet altijd even helder zijn. Het is normaal dat dit gebeurt als een ster in de buurt van de horizon komt, maar dan is onze dampkring de ‘schuldige’ en niet de ster zelf. Algol is de ster die vanaf het najaar goed zichtbaar wordt in de avonduren. Er is geen beter voorbeeld van zo’n veranderlijke ster. De ster is makkelijk vindbaar met je ogen en het is geheel voorspelbaar wanneer de ster minder licht geeft. Je hoeft er menselijk bezien ook niet lang op te wachten.
Onderwerpen die ter spraken komen zijn: Waar kun je de ster Algol vinden met je ogen dit najaar? Waardoor is deze ster niet altijd even helder? Waardoor is de helderheidschommelingen van deze ster zo voorspelbaar? Hoe weet ik wanneer de maxima en wanneer de minima zichtbaar zijn met mijn ogen? Hoe weet ik of ik een minimum of een maximum zie?
Kosmologie
30 minuten Webinars:
- Toen het heelal nog jong was bestonden er veel Quasars. Dat zijn een soort ‘baby sterrenstelsels’. Geen één hemelobject geeft zoveel licht dan de Quasar. Wat is een quasar? Waardoor geeft dit zoveel licht? Waarom weten we dat dit sterrenstelsels in wording zijn?
Waar is de rand en het centrum van het universum?
- De wetenschap is er vast van overtuigd dat het heelal ooit begonnen is en daarna tot de dag van vandaag steeds groter wordt. Zou je dan buiten aan kunnen wijzen waar dat heelal dan is begonnen? Zou het heelal ook een rand hebben?
- Als het menselijk bezien eenvoudig aanwijsbaar was, dan was deze webinar overbodig om daar meer duidelijkheid over te krijgen.
- Het is heel menselijk om in ruimte-termen te denken (3D) en dus ook je vragen te stellen met de veronderstelling dat alles ruimtelijk is. Einstein was de bedenker dat het universum alleen te begrijpen is als je naast ruimte ook een tijdsbegrip aan een bepaalde plaats in het heelal toekend (4D). Wat is dan het antwoord op beide vragen?
Het begin van het heelal (deel I: Concepten voor ons heelal)
Al sinds mensenheugenis probeert de mens te begrijpen waar het heelal vandaan komt. Is het OOIT of NOOIT begonnen? Meer opties zijn er niet. Meer smaken zijn er niet. En toch geven beide scenarios alleen al filosofische vervolgvragen waar de mens niet meer uitkomt. In deze workshop in de vorm van een Webinar wordt uitgelegd waar je tegenaan loopt. Wetenschap laat ons in de steek, maar zelfs onze menselijke filosofie laat ons in de steek. Wat blijft er over? Het gewoon niet weten? Een externe actor in dimensies die niet de onze zijn?
De oerknaltheorie wordt meestal gebruikt om antwoord te geven waar het heelal vandaan komt. Het gaat ervan uit dat het heelal OOIT is begonnen. De oerknal heeft echter niets te maken met hoe het heelal begon, maar hoe het zich daarna ontwikkelde. Welke oplossingen heeft de wetenschap en de filosofie beschikbaar hoe dit heelal OOIT begon? Bestaat er wetenschap die toetsbaar is, want dat hoort bij de wetenschap.
Opmerking: De oerknaltheorie wordt niet besproken. Dat wordt als verondersteld beschouwd. Het gaat hier om het begin van de oerknal.
Het begin van het heelal (deel II: Hypothesen voor het begin van het heelal)
De wetenschap heeft zijn best gedaan om het ultieme begin van ons heelal in natuurwetten te vatten. Is ze dat gelukt, want anders komen ze niet verder dan dat de oorzaak van het heelal een trancedente bron had. Meer concreet: Het is ontworpen en hoe komt dan dan weer?
Het boek ‘Ontstaan van de tijd’ geschreven door de Belgische theoretisch natuurkundige en hoogleraar Thomas Hertog geeft diverse oplossingen die ontworpen zijn door wijlen Stephen Hawking. Ook komen de inflatietheorie en de quantumzwaartekrachttheorieën aan de orde.
Natuurkunde
30 minuten Webinars:
Schrödingers kat uitgelegd (van klein tot groot)
- Materie bestaat niet als je het niet kan zien. 100 jaar geleden hebben wetenschappers ontdekt dat deeltjes niet bestaan als je niet meet waar ze zijn, en wanneer je dat gemeten hebt. Zolang je niet meet, weet je alleen waar het deeltje zich waarschijnlijk bevind. Dit is te begrijpen met het gedachtenvoorbeeld van de Schrödinger kat. Ontdek wat het verschil is als je dit gedachtenexperiment doet met 1 kat in een doos, of juist 40 katten in een doos.
Afstandsbepaling in het heelal
- Elk hemelobject heeft zijn eigen afstand. Die afstand is belangrijk te weten om een uitspraak te doen wat zich natuurkundig daar afspeelt in het universum. De afstandsbepaling naar hemelobjecten vormt de basis van bijna alle kennis die we opgebouwd hebben over het heelal. Die afstanden worden met bepaalde methodes bepaald. Hoe werken die methodes?
Het blijkt dat de afstandsbepaling een gelaagd systeem is. Je weet alleen de afstand voor iets wat veel verder weg is, als je eerst de afstand ijkt voor iets wat dichterbij is. Het is een getrapt systeem van diverse methodes om uiteindelijk te weten wat we nu weten:
- Sterrenstelsels ontwikkelden zich sneller in het jonge heelal dan we kunnen begrijpen anno 2024.
Afstandsbepaling is dus het fundament van de kennis boven ons hoofd.
Astrobiologie
30 minuten Webinars:
Zijn wij alleen in het heelal?
- Zou de Aarde echt de enige planeet in het heelal kunnen zijn waarop leven tot ontwikkeling is gekomen? Volgens de meeste astronomen en biologen is dat zeer onwaarschijnlijk. Maar dit is evenmin aannemelijk te maken. Het is een gevoel. Het bestaan van buitenaardse levensvormen ontbreekt tot dusver.
- De wetenschap zoekt met steeds betere technische middelen naar signalen die met leven in het heelal te maken zouden kunnen hebben. De James Webb Space Telescope neemt daarin een volgende stap: het onderzoek van de dampkring van planeten bij andere sterren. Tot de dag van vandaag is er nog nooit iets gevonden. Zou de Aarde echt de enige planeet in het heelal zijn waarop leven tot ontwikkeling is gekomen? Volgens de meeste astronomen en biologen is dat zeer onwaarschijnlijk.
- Prof David Kipping heeft een duidelijk visie hierover.
Practica
Zonnewijzer aan de kerk in Sherborne Minster, Dorset, England.
30 minuten Webinars:
Bouwen van je eerste zonnewijzer
- De zonnewijzer laat zien waar de Zon nu is. Dat is nuttig te maken als je de vertaalslag maakt naar ‘hoe laat is het nu’ maar ook welke dag is het vandaag. Het maken van je eigen zonnewijzer is in een dag te doen, mits je vooraf een goed plan voor jezelf hebt gemaakt na het bekijken van deze Webinar.
Voordrachten / Cursussen
De aangeboden praktijk cursussen zijn geschikt voor wie begeleid zijn blikveld wil verruimen naar wat er boven je hoofd zich afspeelt. Heb je daar al enig notie van dan is dat een mooie start. Alle cursussen zijn ‘Leuk & Leerzaam’ tegelijk. Dit bevordert het leren en ervaren. Door practica komt het onderwerp dichterbij. Elke cursus eindigt met een ‘Master Class’ om de opgebouwde ervaring mee te nemen voor na de cursus. Ouders kunnen mooi meeliften met de interesse bij hun kind. Doe de cursus en de practica samen.
Do 26 Sep 2024, aanvang 19:45 - Voordracht: Kennismaken met de sterrenkunde - (Oostzaan)
Organisator: Stichting Vesta Sterrenwacht
Spreker: Robert de Jong
Locatie: Zuideinde 197, 1511 GD Oostzaan
Meer info: info@sterrenwachtvesta.nl
Samenvatting:
Sterrenkunde als hobby is zo fascinerend! Veel mensen vullen deze hobby in hun privéleven in door er meer van te willen weten, en buiten te genieten van de verstilling en een soort verbondenheid te ervaren met de sterrenhemel. Zij verwonderen zich over het grote en het verre boven hun hoofd. Ze dromen weg bij het onbekende. Anderen willen het op de foto vast leggen. Weer anderen willen het delen met anderen door lid te worden van een Sterrenvereniging of een volkssterrenwacht. Nog weer anderen bouwen een sterrenwacht in hun eigen achtertuin. Tegelijk is er onbegrip in hun omgeving die deze kennis en ervaring niet heeft en dus ook nooit hun ogen naar boven gaan richten.
Ma 7 Oct 2024, aanvang 19:30 - Voordracht: De zoektocht naar een tweede aarde (Ede)
Organisator: Astra Alteria
Spreker: Jeffrey Bout
De lezing wordt gegeven door Jeffrey Bout. Hij laat mensen het heelal beleven en laat hen zich erover verwonderen. Hij vindt dit een enorme eer om te doen en geeft al jaren vol enthousiasme lezingen en gastlessen op basisscholen, middelbare scholen, verenigingen, in planetaria of buiten onder de sterrenhemel. Jeffrey is een afgestudeerd sterrenkundige en is zijn hele leven gefascineerd door het heelal waarin wij leven. Hij is actief geweest in de jongerenwerkgroep (JWG) voor sterrenkunde waar hij jeugdkampen organiseerde en meeschreef aan een tijdschrift. Meer info over Jeffrey vind je op zijn website ‘sterrenkunde voor jou’.
Locatie: Prins Bernhardlaan 30, 6713 MC Ede (Juniorgebouw)
Meer info: info@AstraAlteria.nl
Deelname:
Maandagavond 7 oktober aanstaande bent u vanaf 19:30 van harte welkom in het Marnix College, Junior Lokatie, Prins Bernhardlaan 25, 6713 MA Ede. De lezing is gratis voor leden van Astra Alteria. Voor niet leden zijn de kosten € 7,00.
Samenvatting:
Bestaat er ergens anders in het onmetelijke universum een aardachtige planeet waar leven mogelijk is. Dat kan toch bijna niet missen!
Duizenden exoplaneten zijn er de afgelopen jaren ontdekt, werelden ver weg buiten ons zonnestelsel. De sterren om ons heen blijken complete planetenstelsels te zijn die door grote afstanden van elkaar zijn gescheiden. Onder de gevonden exoplaneten bevinden zich aardachtige, rotsachtige werelden met een aangenaam temperatuur. Misschien wel te vergelijken met onze wereld.
Nieuwe telescopen en andere onderzoeksmethoden brengen het onderzoek naar een hoger niveau: We leren exoplaneten in detail kennen. Zijn sommigen hiervan net als de aarde bewoond en gevormd door leven? Het lijkt een onmogelijk te beantwoorden vraag, maar misschien vinden we hierop een antwoord.
Ma 14 Oct 2024, aanvang 19:30 - Voordracht: Milankovic en de ijstijden (Putten)
Organisator: Astra Alteria
Spreker: Piet Cijsouw
Piet Cijsouw (Haarlem 1942) studeerde wiskunde met als bijvak sterrenkunde aan de Universiteit van Amsterdam. Na vijf jaar als medewerker van deze universiteit te hebben gewerkt (waarin hij promoveerde op een proefschrift over een getal theoretisch onderwerp) werd hij benoemd aan de Technische Universiteit Eindhoven, eerst als lector en vanaf 1980 als hoogleraar. Na zijn pensionering kwam hij wonen in Schooren werd hij lid van Metius. Binnen Metius is hij actief in de Werkgroep Theoretische Sterrenkunde (WTS) en coördineert hij de cursussen en publieksoptredens van de vereniging.
Locatie: Prins Bernhardlaan 30, 6713 MC Ede (Juniorgebouw)
Meer info: info@AstraAlteria.nl
Deelname:
Op maandag 14 oktober aanstaande bent u van harte welkom in STROUD, Brinkstraat 91, Putten. Aanvang 19.30 uur. De lezing is gratis voor leden van Astra Alteria. Voor niet leden is de toegangsprijs € 7,00.
In 1941 publiceerde de Serviër Milutin Milanković (civiel ingenieur en wiskundige) een artikel waarin hij aangaf dat variaties in de beweging van de aarde van invloed zijn op de temperatuur op aarde. In de voordracht zullen de drie leidende verschijnselen uit zijn werk in onderling verband aan de orde komen. Om de resultaten te kunnen staven gaan we vervolgens in op metingen van de historische temperatuur, geologische aspecten, CO2-gehaltes, de hoogte van het zeeoppervlak door de eeuwen heen en de lering die dit voor de tegenwoordige klimaatverandering oplevert.
Meer info over dit onderwerp vind u in een artikel over Milanković.
Di 19 Nov 2024, aanvang 19:30 - Voordracht: Het begin van het heelal - (Delft)
Organisator: KNVWS Delft
Spreker: Robert de Jong
Locatie: Nog nader te bepalen
Samenvatting:
Al sinds mensenheugenis probeert de mens te begrijpen waar het heelal vandaan komt. Is het OOIT of NOOIT begonnen? Meer opties zijn er niet. En toch geven beide scenarios alleen al filosofische vervolgvragen waar de mens niet meer uitkomt. Wetenschap laat ons in de steek, maar zelfs onze menselijke filosofie laat ons in de steek. Wat blijft er over? Het gewoon niet weten? Een externe actor in dimensies die niet de onze zijn?
De oerknaltheorie wordt meestal gebruikt om antwoord te geven dat het heelal OOIT begonnen is. De oerknal heeft echter niets te maken met hoe het heelal begon, maar hoe het zich daarna ontwikkelde. Welke oplossingen heeft de wetenschap en de filosofie beschikbaar over hoe de oerknal begon?
Do 30 Jan 2025 - Praktijkgerichte cursus: ‘de Maan’ (4 lesavonden) (Ede)
Organisator: Astra Alteria
Docent: Robert de Jong
Locatie: Prins Bernhardlaan 30, 6713 MC Ede (Juniorgebouw)
Samenvatting:
Wil je graag eens het neusje van de zalm weten van de Maan die je leven lang al boven je hoofd hangt? In dit programma van sterrenvereniging Astra Alteria raak je meer betrokken bij wat de Maan precies is, en kun je voorspellen hoe de Maan beweegt en zich elke dag toont aan de hemel.
De cursus is klassikaal op locatie, maar ook in de e-learning lesvariant beschikbaar.
Lees meer om je vooraf aan te melden
Foto van de Week (Archief)
Dit is het archief van de e-Foto van de Week, die elke zaterdag naar je toegestuurd wordt, mits je daar een abonnement op hebt. Elke week weer wordt er een stukje diepgang over een onderwerp boven je hoofd bij jou binnengebracht. Meld je aan als je dit ook wilt ontvangen.
2023-2024 (Meteorologie)
‘Bedreiging’ wordt gemaakt tot kans (week 14-2023)
De ‘Laatste kwartier’ maan bestaat niet voor mij (week 15-2023)
Oplichtende nachtwolken (week 19-2023)
Donderwolk vanuit de ruimte (week 36-2023)
Meters lange schaduw (week 39-2023)
Regenboog op de ‘Hurtigruten’ (week 41-2023)
De rode regenboog (week 46-2023)
Noorderlichtverwachting 2024 (week 50-2023)
Het aurorajaar 2024 komt eraan voor jou (week 51-2023)
Wolkenfantasieën (week 01-2024)
De Kármán vortex (week 07-2024)
Wat is een vliegtuigspoor? (week 09-2024)
Kleurrijk poollicht (week 10-2024)
Schemereffect van een SpaceX raketlancering (week 11-2024)
Voorbeeld van minder lichtvervuiling (13-2024)
Schaduwwerking na zonsondergang (week 22-2024)
Noorderlicht in Afrika (week 23-2024)
Alles voor elkaar (week 35-2024)
Reflectie in een spiegel van het Grootse bestaan (week 36-2024)
2023-2024 (Planeetonderzoek)
Earthshine / asgrauw schijnsel (week 16-2023)
Mare Tranquillitatis / Zee van de rust (week 17-2023)
Belevingen blijven (week 18-2023)
Maankraters zijn meestal rond (week 20-2023)
Een rijtje maankraters (week 21-2023)
Orkaan zonder oceaan (week 40-2023)
De Zon en de Maan zijn bijna even groot (week 42-2023)
Zonsverduistering op Jupiter (week 45-2023)
Nooit groot genoeg (als er maar budget is) (week 47-2023)
Het aurorajaar 2024 komt eraan voor jou (week 51-2023)
Rotsblok op de planetoïde Bennu (week 14-2024)
Komeet P12 PonsBrooks boven vuurtoren (week 16-2024)
Komeet P12/Pons-Brooks nu op zuidelijk halfrond (week 18-2024)
Noorderlicht op Kinderdijk (week 19-2024)
Antistaart van komeet Comet 12P/Pons-Brooks (week 24-2024)
De Stickney krater op marsmaan Phobos (week 25-2024)
Asgrauw schijnsel: APP om het juiste moment te plannen (week 27-2024)
2023-2024 (Astrofysica)
Wolf Rayet type sterren (week 12-2023)
De planetaire nevel (week 23-2023)
Plantaire nevels (week 35-2023)
Explosies op de Zon (week 38-2023)
De menselijke hand (week 44-2023)
Gaswolk van vele kubieke lichtjaren (week 48-2023)
De Zon wordt elke seconde 4 miljard kg lichter (week 49-2023)
Herbig-Haro objecten (week 52-2023)
Details van de ster Betelgeuze op grote afstand (week 05-2024)
Van een gas ‘burp’ naar Bernard loep (week 06-2024)
2023-2024 (Natuurkunde)
Vraag en antwoord
Krijg je vraag beantwoord over iets boven je hoofd.
Deze vragen zijn ingediend via het contactformulier of via WhatsApp. Je bent uitgenodigd. Er zijn geen domme vragen. Niet durven vragen is juist dom.
Hoe is het mogelijk dat er vuur is op de zon zonder zuurstof?
Antwoord
Wat een leuke vraag! Veel vragen heb ik al gekregen in mijn leven op dit gebied, maar deze is nieuw.
Vuur heeft brandstof, maar ook hitte en zuurstof nodig. Als een van deze drie ontbreekt, dan blijft een haard in de huiskamer niet branden. De Zon heeft wel brandstof en hitte, maar er is inderdaad praktisch gezien geen zuurstof in de Zon. Ofwel de Zon brand op een andere manier en dat geeft geen vuur.
De Zon is een grote hete gasbol. In de kern is het heet genoeg om de brandstof te versmelten (15 miljoen graden). De brandstof is sterk verhit Waterstof, en dat versmelt tot het element Helium. De Zon wordt daar elke seconde 4300 miljoen kilogram lichter van (E = mc2) en het verschil is hitte die door de Zon naar buiten gaat. Bij een haard is het dan direkt buiten. Die hitte in de Zon doet er 160.000 jaar over voordat het buiten is, en daarna valt het in enkele minuten misschien wel op jouw huid, daar je aan het strand ligt te bakken.
Daar is allemaal geen zuurstof voor nodig, maar wel brandstof, hitte en hoge druk (265 miljard bar).
Waar blijft de energie van een foton als tegelijk het heelal uitdijt. Bestaat er geen wet van energiebehoud daarvoor?
Vraag
Als een lichtdeeltje / foton / electromagnetische straling door het heelal reist, dan wordt de golflengte (λ) steeds langer doordat het heelal uitdijt. De kleur verandert van b.v. blauw in de richting van rood. Het foton raakt roodverschoven. Dat is een feit. Ofwel de frequentie (f) van het foton neemt af (f = c / λ) en zo ook de energie (E) van dit foton (E = h x f). De snelheid (v) van het foton is constant en blijft de lichtsnelheid (v = c). Waar blijft die energie? Er is toch een wet van behoud van energie?
Antwoord
De energie van een foton (E) kan alleen toenemen, of afnemen, doordat het foton van ‘kleur’ / frequentie (f) verandert.
Het behoud van energie geldt voor effecten waarvan het foton zelf de oorzaak is. Dat is niet zo. De oorzaak van deze kosmologische roodverschuiving is het heelal en niet het foton. In dit uitdijend heelal is er geen behoud van energie. Het heelal dijt uit. Er komt steeds nieuwe ruimte tussen de ruimte in het heelal gedurende de reis van het foton door dat heelal. Het foton heeft daar wel ‘last van’, maar dit energieverlies van fotonen in een uitdijend heelal verdwijnt dus gewoon.
Theorema van Noether
Hier zit het theorema van Noether achter. Deze laat zien dat behoudswetten samenhangen met continue symmetrieën. Er is alleen behoud van energie in een systeem met “tijd translatie symmetrie” en behoud van impuls bij “ruimtelijke translatie symmetrie” en behoud van impulsmoment bij “rotatie symmetrie”.
- Tijd translatie symmetrie betekent dat een experiment in het lab hetzelfde moet werken als je het morgen of volgend jaar uitvoert. Er mag geen tijdsafhankelijkheid zijn van het beginmoment.
- Ruimtelijke translatie symmetrie betekent dat je een experiment in iedere gekozen kamer van het lab kan doen, met dezelfde uitkomst. Geldt ook niet strikt omdat de positie t.o.v. de aarde of de zon van belang kan zijn.
- Impulsmoment rotatie symmetrie betekent dat je een experiment onder elke start/beginhoek t.o.v. een bepaald gedefineerd middelpunt kan uitvoeren. De uitkomst is hetzelfde. De Maan draait b.v. om de Aarde en dat is ook zo als de Maan ergens anders begint in zijn baan om de Aarde.
In een uitdijend heelal op grote schaal is er geen tijdstranslatie symmetrie, want het heelal wordt steeds groter. Je moet ook bedenken dat een comoving coördinatensysteem zoals wij dat altijd gebruiken, geen inertiaalsysteem is en dan is behoud van energie geen vanzelfsprekendheid meer.
Het is lastig uit te leggen dat behoud van energie geen vanzelfsprekendheid is. Mensen zijn geneigd je niet te geloven. Behoud van energie zit er diep in tegenwoordig.
Wat is de verbinding tussen de vorm van de hersenen en de grootste structuren in de kosmos?
Vraag
Ik vraag mij al jaren af hoe het komt dat de verbindingen tussen de neuronen in de hersenen, identieke gelijkenis vertonen met de grootste structuren in het heelal. Is dat niet op zijn minst zacht uitgedrukt behoorlijk merkwaardig ?
Antwoord
Bedankt voor je vraag. Inderdaad lijken de neuronen in de hersenen op de grootste structuren in het heelal genaamd superclusters. We moeten dat niet afdoen als toeval. Anderzijds ben ik ook voorzichtig dat we er een groot plan achter zien.
De structuur fassaliteert transport (lengte) en weer doorgeven (vertakkingen). Dat is nodig bij de hersenen. Bij de grootste structuren in het heelal kun je het die functie niet geven. Het heelal is teg root om informatie door te geven naar andere delen van het heelal. Het heelal is wel OOIT begonnen (en niet NOOIT). In dat ‘zaadje’ zijn deze grootste structuren al ontstaan. Daar schreef ik nu net afgelopen zaterdag over in de e-Foto van de Week. Je kunt je daarvoor ook abonneren als je daar interesse voor hebt. Maar ook de neuronen komen uiteindelijk ook van 1 cel toen deze ontstond in de baarmoeder en bleef maar groeien.
Wat is er beslist nodig om het allereerste leven te doen ontstaan?
Vraag
Van de mens mag je spreken dat dit leven is. Dat geldt zo ook voor dieren, maar is dat ook zo voor planten? Waar is de grens? Is dit definieerbaar? Wat is wel leven en wat is geen leven? Dit is de oervraag om meer inzicht geven in de complexiteit van de abiogenese.
Antwoord
Dit is de beste definitie van het leven:
- Leven voorkomt om in chaos of in een evenwichtstoestand te vervallen.
Zonder leven vervalt de natuur vanzelf in een chaos. Het mag lang duren, maar dat is nu eenmaal de tweede hoofdwet van de thermodynamica:
- Choas kan alleen toenemen.
Net voordat het eerste leven op aarde ontstond kwamen er drie complexe moleculen bij elkaar:
- Een OBJECT molecuul (dat is een cel met een celmembraam / een rand). Als er geen rand is, dan is er ook geen definitie mogelijk op welke plaats dit leven bestaat.
- Een PROCES molecuul (dat heet tegenwoordig RNA). Er is een katalisator nodig die het leven gaat reproduceren.
- Een KENNIS molecuul (dat noemen we tegenwoordig DNA). De kennis moet aanwezig zijn wat er gereproduceerd moet worden.
En dan ben je er niet. Tegelijkertijd zijn er op dat initiële moment ook gunstige omstandigheden nodig:
- Aangename atmosfeer.
- Geen kosmische straling of straling van de Zon (= aanwezigheid van een magneetveld).
- Gunsitige temperaturen.
- De chemische samenstelling is levenvriendelijk.
- Er zijn op dat moment geen catastrofes.
Kunnen heelallen ontstaan door ‘botsende’ glomes?
Vraag
Ik heb een eigen idee voor een heelal. Er zou een multiversum kunnen zijn die bestaat uit een set van 4-dimensionale glomes. En een set zijn er eigenlijk eindeloos veel. Als twee van die glomes/heelallen in dezelfde periode te dicht bij elkaar komen dan trekt de grootste glome een deel uit de andere glome. Daaruit ontstaat een big bang. Zo’n glome die dan weer ontstaan is uit uit die big bang kan dan groeien door het samensmelten van twee glomes. Dit lost het probleem op dat de James Webb Space Telescope sterrenstelsels ontdekt heeft die te vroeg na het begin van die oerknal al volwassen waren.
Ik weet niet of dit al een theorie is maar ik ben er zelf op gekomen en ik denk dat dit misschien wel wat kan zijn. Wat denk jij van dit idee?
Antwoord
De vraag is wat je beschrijft. Wat is een glome? Als een glome iets is, dan is er buiten die glome per definitie iets anders of niets. Tussen dat iets en dat andere, of niets, is er dus een rand of is de ruimte eindeloos gekromd zoals dat in ons heelal b.v. het geval is. Ons heelal heeft wel inhoud / volume maar geen rand. Wetenschappelijk bezien bestaat er alleen iets als er ruimte en tegelijk ook een tijdsbegrip aanwezig is. Een tijdsbegrip is niet dat er een klok is zoals wij als mens dat ooit bedacht hebben, maar dat je wel mag spreken van een oorzaak en gevolg, of ook er was iets ervoor en ook iets daarna. Zo’n glome moet deze eigenschappen hebben. Anders kan er eerst niet en later wel iets botsen.
Als er buiten een glome niets is, dan mag je ook niet spreken dat er eindeloos veel zijn want er is geen ruimtebegrip tussen glomes en dus kun je geen glomes tellen ook niet als het er oneindig veel zijn. Was er wel iets tussen glomes dan is de vervolgvraag wat voor eigenschappen dat dan heeft.
Wetenschappelijk is dit alles niet te begrijpen zonder dat je gebruik maakt van de quantummechanica. Die geeft een een veilige wereld aan wiskundige formules die we kunnen toepassen op quantumheelallen, als waren het atomen, maar zonder werkelijkheidszin.
Gedeeltelijke maansverduistering
- Wanneer: 18-09-2024 (om 4:32 en 4:40)
- Waar: Zutphen [NL]
- Onderwerp: Gedeeltelijke maansverduistering. (Uit Whats App kanaal ‘Waarnemen’).
- Maker: Deborah
Noorderlicht najaar 2024
- Wanneer: 12-09-2024
- Waar: Noord Veluwe [NL]
- Onderwerp: Noorderlicht onbewerkt (links) en bewerkt (rechts) met Adobe Lightroom. (Uit Whats App kanaal ‘Noorderlicht 2024’).
- Maker: Gerben Tiemens
Een derde van de maan is te zien
- Wanneer: 12-09-2024 (net achter een wolk)
- Waar: Barneveld [NL]
- Onderwerp: Eerste Kwartier maan, maar een deel zit achter de wolken dus hou je een derde Kwartier over. (Uit Whats App kanaal ‘Waarnemen’).
- Maker: Reinie van Middendorp
EK maan
- Wanneer: 14-07-2024
- Waar: Barneveld [NL]
- Onderwerp: Eerste kwartier van de Maan net naast de boom. De lucht is nog deels rood van de Zon die net is ondergegaan.
- Maker: Reinie van Middendorp
Noorderlicht Kinderdijk
- Wanneer: 11-05-2024 [01:30]
- Waar: Kinderdijk [NL]
- Onderwerp: Poollicht (Uit Foto van de Week 19-2024).
- Maker: Ard Valk
Komeet P12
- Wanneer: 30-03-2024 (voor in de avond)
- Waar: N.A.
- Onderwerp: Periodieke komeet 12P/Pons–Brooks (Uit Foto van de Week 16-2024)
- Maker: Niek Valk
Voor de storm losbarst
- Wanneer: 22-02-2024 (na zonsondergang)
- Waar: Barneveld [NL]
- Onderwerp: Een half uur voordat de storm begint. (Uit Whats App kanaal ‘de Zon’).
- Maker: Robert de Jong
Optische verschijnselen ALERTS
Wanneer: 14-04-2024 [13:17]
Onderwerp: Ontvang een Whats App kanaal ALERT als er buiten een echt mooie regenboog of ander verschijnsel te zien is veroorzaakt door de Zon. (Uit Whats App kanaal ‘de Zon’).
Noorderlicht ALERTS
In september zijn de nachten weer lang genoeg om poollicht te zien in de lage landen. Ontvang een Whats App kanaal ALERT enkele uren van te voren en ziet dit verschijnsel en maak foto’s ervan en stuur ze op voor ons allen. (Uit Whats App kanaal ‘Noorderlicht 2024’).
Meld je aan voor onze nieuwsbrief
En ontvang het gratis e-book “De introductie in de sterrenkunde”.
Ook op Social Media
Whats App kanalen
Waarneemcampagnes
Noorderlicht (ALERTS)
Optische verschijnselen (ALERTS)
Laatste nieuws
Kennisopbouw van ringensystemenseptember 19, 2024 - 7:47 amin: Kennisniveau: Beginner, Planeetonderzoek
Kun je satellietbeelden van wolkenstraten boven je hoofd zien?september 13, 2024 - 8:46 pmin: Kennisniveau: Beginner, Meteorologie
22 juli 2024 was de warmte dag ooit op de Aardeseptember 6, 2024 - 9:08 pmin: Kennisniveau: Nieuwkomer, Meteorologie