Als je willekeurig op straat vraagt aan mensen of er misschien ook leven elders in het heelal is, of dat we dan toch uniek zijn hier op Aarde, dan krijg je steevast het antwoord: Natuurlijk is er leven in het heelal. Het heelal is zo groot dat dit er zeker moet zijn. Toch is dit enkel een emotioneel argument.

Wetenschappelijk bezien is dit een van de grootste open vragen. Er wordt al 60+ jaar onderzoek gedaan om intelligente vormen van leven te ontdekken bij andere sterren dan de Zon. Nooit is er wat gevonden. Maar het kan net zo goed zijn dat wij echt niet uniek zijn op de Aarde. Ze moeten daar maar weten in welke richting ze het ’teken van leven’ moeten uitzenden naar ons. En dan nog is het heelal zo groot dat het zeker 1000 jaar duurt voordat het verzwakte signaal hier aankomt. Want zover weg staan veel sterren ongeveer. En dan nog moeten wij nu maar net dat signaal op dat moment oppikken. De dichtstbijzijnde ster staat op 4 lichtjaar afstand. Die wachttijd is niet zo groot, maar als het leven elders zo dichtbij was, dan hadden we het toch al zeker ontdekt.

Heel veel sterren

Vaak gaat het argument om heel veel sterren en dus heel veel mogelijkheden. En dat is ook zo. In onze melkweg zijn naar schatting 100 miljard sterren, maar er zijn ook 100 miljard sterrenstelsels vergelijkbaar met de onze. Dat geeft 100 miljard x 100 miljard sterren bij elkaar, en dus heel veel mogelijkheden.

De vraag die niet beantwoord kan worden is hoeveel van die sterren leven herbergen op een van de planeten om die sterren. Is dat 1%, of is dat 0.00001%. Dit is volslagen onbekend. We weten alleen dat in de bewoonbare veilige zone om de Zon leven aanwezig is en dat dit geenszins gelijk als normgevend gezien mag worden. We weten ook dat elke ster gemiddeld een planeet moet hebben, dus dat zijn er ook 100 miljard x 100 miljard. Dat zeg nog steeds niets over de kans op leven elders.

Jazeker: Er is een gigantische hoeveelheid sterren en planeten. Maar tegelijk kan er ook een extreem kleine kans zijn dat er leven ontstaat op een van deze werelden. Dit is de onbekende factor.

Selectie bias

Je kunt ook zeggen: We zijn toch hier, dus moet dat er ook wel elders zijn. Het probleem is dat je dit alleen kunt bedenken als er ook leven is wat bewustzijn kent. Als dat er niet is, kun je hier ook niet over praten. Je kunt dus niet weten hoeveel leven er elders is dat ook bewustzijn heeft. Er is niet voldoende informatie om dat te weten. Je kunt niet weten of er leven elders is op basis van je eigen bewuste en intelligente bestaan. Dit heet het ‘selectie bias’ probleem. Voorbeeld:

• Waardoor lijken er meer heldere sterren te zijn dan lichtzwakke sterren. Dat komt doordat heldere sterren op een grotere afstand nog zichtbaar zijn. In werkelijkheid zijn de rode dwergen de meest voorkomende sterren.
• Wij hebben een planeet die Neptunus heet. Dat wil niet zeggen dat andere sterren ook planeten hebben die op Neptunus lijkt. Dat is toevallig nu net zo in ons zonnestelsel.

Onze intelligente levensvorm is uniek?

Het komt ook voor dat het arrogant gevonden wordt dat het leven elders niet bestaat en wij uniek zijn. We moeten bescheiden blijven en veronderstellen dat we niet uniek zijn. Dit argument is evenmin wetenschappelijk onderbouwd en het geeft druk naar de ander, want anders ben je arrogant. Het is eigenlijk een soort aanval naar wie het er niet mee eens is.

Er is geen sneeuwvlok hetzelfde. Er zijn ongelofelijk veel mogelijkheden hoe de kristalstructuur van een sneeuwvlok eruit kan zien. Als het b.v. 5 jaar sneeuwt dan komt het niet voor dat de kristallijne structuur van twee sneeuwvlokken identiek zijn. Dat geldt ook voor de scheikunde in het universum. Er zijn zoveel mogelijkheden dat er zich iets vormt in het heelal. Het kan zo maar zijn dat wij slechts een mogelijkheid zijn uit een spectrum van mogelijkheden die zich hadden kunnen vormen in de scheikunde. De arrogantie hier is dat we denken dat de scheikunde die ons mensen maakte ook elders in het universum zo zal zijn. We zijn slechts één smaak.

Het leven op Aarde startte vroeg

De Aarde is wetenschappelijk bezien 4.4 miljard oud. Uit wetenschappelijk onderzoekt van Schopf JW (2006) blijkt dat na 0.9 miljard en waarschijnlijk nog eerder het eerste leven hier ontstond. Het intelligente leven bestaat nog maar extreem kort in deze tijdschaal. Over 5 miljard jaar stopt de Zon ermee om licht en warmte rond te sturen in het zonnestelsel. Een onderzoek van Caldera 7 Kasting (1992) laat echter zien dat de mens al ophoudt te bestaan over 0.9 miljard jaar. Alleen eenvoudig leven kan blijven bestaan. Er is dan geen ruimte meer voor complex leven. Dat is eerder dan dat de Zon zijn volle omvang zal hebben als rode reus. Ofwel de Aarde ontstaat in het eerste deel van het boek van de historie van onze wereld, en het intelligente leven ontstaat juist in het laatste hoofdstuk van dit boek. Al die tijd waren er alleen eencelligen. Pas in de laatste 0.9 miljard jaar ontstond er meercellig leven en daarna de mens. En dan pas kun je gaan communiceren met beschavingen elders.

Kortom dat het meest fundamentele leven snel ontstond is een behoefte die er is voor onze Aarde, want anders waren wij er niet om deze tekst te lezen. Dat het leven snel ontstond is dus niet van belang voor andere situaties in het heelal. Het zegt niets over de abiogenesis voor eventueel leven elders. Theoretisch zou het meest fundamentele leven ook zeer snel kunnen onstaan i.p.v. in 4 miljard jaar. Dat zou interessant zijn voor de abiogenesis elders. Echter dat past niet bij wat er op Aarde is gebeurt. De ontwikkelingen gingen hier langzaam.

Prof David Kipping is niet overtuigd dat er elders ook leven te vinden is in het heelal. De wetenschappelijke feiten wijzen erop dat we alleen zijn, maar zeker is dat niet. Hoor zijn betoog (nov 2022).

Robert de Jong