De Zon is de complexe bron van het ruimteweer

Op de Aarde zijn we vertrouwd met het weer. Het kan regenen, waaien, stormen, warm en of koud zijn. Het is allemaal bekend en redelijk voorspelbaar voor de komende dagen. Dat weer bestaat ook in de ruimte rondom de Zon. Dat heet ‘ruimteweer’. Onze moderne technologische middelen op en om de Aarde ondervinden daar de gevolgen van.

Meer precies praten we over satellieten die uit kunnen vallen, maar ook het elektriciteitsnetwerk wat ook bij jou in huis komt, kan uitvallen doordat de spanningen in de aardkorst kan oplopen door het ruimteweer. Er is dus meer dan alleen maar het mooie noorderlicht wat we wel kennen.

De veranderlijke zonnewind

Een groot deel van het ruimteweer komt oorspronkelijk van het zonsoppervlak en net daaromheen. Dat noemen we de Corona. De Corona en de explosieve zonsuitbarstingen zorgen voor een niet constante stroom van deeltjes van de Zon af. Dit is de zonnewind. Je zou er zelfs op kunnen zeilen. De ruimteorganisatie ESA doet het al. De ruimte tussen de Zon en de rest van het zonnestelsel wordt hiermee permanent gevuld. De zonnewind is veranderlijk en beïnvloedt ook de omgeving van de Aarde.

De oorzaak van de zonnewind is divers. Allereerst bestaat er de 11 jarige zonnecyclus. Bij een maximum (in 2025) is de zonnewind gerust het dubbele. Juist de zonsuitbarstingen kunnen gevaarlijk zijn voor de apparatuur op en om de Aarde. Deze uitbarstingen gaan als een tuinsproeier door de ruimte heen en kunnen de Aarde treffen. Dat is geen rechte baan, daar de Zon ook om zijn eigen as beweegt. Die rotatiesnelheid geeft ook een bepaalde beginsnelheid mee. Soms zijn er ook coronale gaten. Daar komt veel meer zonnewind uit.

De bron van de zonnewind

De ESA/NASA Solar Orbiter satelliet is in augustus vlak langs de Zon gegaan. Dat was 30% van de afstand van de Zon naar de Aarde. Het is daar al flink warm voor de Solar Orbiter. Maar het brengt wat. De Solar Orbiter heeft hele kleine jets gevonden waaruit materiaal met een snelheid van 100 km/s uit de Zon weglekt. Elke jet bestaat slechts 20 tot 100 seconde. Dit kan de bron zijn van de zonnewind.

Robert de Jong